Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών)

Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) ιδρύθηκε το 1997 και στεγάζεται στη βορειοανατολική πτέρυγα του συγκροτήματος της Μονής Λαζαριστών στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης. Πυρήνας των συλλογών αλλά και των εκθέσεων του μουσείου αποτελεί η Συλλογή Γιώργου Κωστάκη, η οποία απαρτίζεται από 1277 έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, πορσελάνες κ.α.) των σημαντικότερων καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Συγχρόνως το Μουσείο διαθέτει και μία αξιόλογη συλλογή έργων σύγχρονων εικαστικών.

Στα χρόνια λειτουργίας του το ΚΜΣΤ έχει αναπτύξει μια εκτεταμένη εκθεσιακή δραστηριότητα με τη διοργάνωση μεγάλων εκθέσεων, τις συνεργασίες-συμπαραγωγές εκθέσεων με μουσεία μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης του εξωτερικού και της χώρας, την έκδοση ειδικών καταλόγων, τη διοργάνωση διεθνών επιστημονικών συνεδρίων, τον σχεδιασμό και τη λειτουργία ειδικών ιστοσελίδων, την οργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων. Επίσης, το Μουσείο είναι ο φορέας διοργανωτής της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού από το 2007 στην πόλη με τη συνδρομή πολλών φορέων πολιτισμού.

Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αποτελεί έναν πλουραλιστικό, ριζοσπαστικό και καινοτόμο φορέα πολιτισμού, ο οποίος εκτός από τη διαχείριση και προβολή της Συλλογής Κωστάκη, θεσμοθετεί διοργανώσεις διεθνούς κύρους, προωθεί και ενισχύει την σύγχρονη εικαστική παραγωγή της χώρας παρουσιάζοντας τις εκθεσιακές του πρωτοβουλίες στο ευρύ κοινό, υπερβαίνοντας κοινωνικούς και άλλους περιορισμούς.

«Κανείς καλλιτέχνης σε οποιαδήποτε τέχνη δεν κατέχει μόνος του το πλήρες νόημά του», όπως έχει υποστηριχθεί πολλές φορές από ιστορικούς αλλά και τους ίδιους τους δημιουργούς με διαφορετικές διατυπώσεις. «Η σημασία του, η πρόσληψη του έργου του, ισοδυναμεί με την πρόσληψη της σχέσης του με τους νεκρούς ποιητές και καλλιτέχνες. Το εννοώ αυτό ως αρχή της αισθητικής, και όχι απλώς της ιστορικής κριτικής», δηλώνει ο Arthur Danto: «Τα υφιστάμενα μνημεία σχηματίζουν μια ιδεατή τάξη, η οποία τροποποιείται από την εισαγωγή του νέου (του πραγματικά νέου) έργου ανάμεσά τους».

After the End of Art (Μετά το Τέλος της Τέχνης), σ.165

Η γενική δομή του κεντρικού προγράμματος της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, όπως διατυπώθηκε από τους τρεις επιμελητές, λαμβάνει υπόψη τα κτίρια που θα φιλοξενήσουν τις εκθέσεις, καθώς και την ιστορία τους. Θεωρήσαμε φυσικό, λοιπόν, για αυτόν τον χώρο να συνδεθούμε ιδιαίτερα με τη συλλογή του Γιώργου Κωστάκη, που αποτελεί τμήμα της μόνιμης συλλογής του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Πρόκειται για τη σημαντικότερη συλλογή έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας στον κόσμο. Διαθέτει αντιπροσωπευτικά δείγματα από το σύνολο των τάσεων και κινημάτων της Πρωτοπορίας που υπήρξε μία από τις πιο ριζοσπαστικές και συναρπαστικές περιόδους στην ιστορία της τέχνης, έχοντας ανθίσει στη Ρωσία κατά τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Για πρώτη φορά στη σύντομη ιστορία της Μπιενάλε πήραμε την πρωτοβουλία να επιλέξουμε καλλιτέχνες και έργα που σχετίζονται έμμεσα με τη συλλογή, τόσο από αισθητική όσο και από εννοιολογική άποψη. Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε μια έκθεση που θα επικεντρώνεται γύρω από έναν -όχι κατ’ ανάγκη κυριολεκτικό- διάλογο ανάμεσα στα έργα σύγχρονης τέχνης και τα επιλεγμένα έργα της συλλογής. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες της Μπιενάλε να δουν έργα τέχνης της συλλογής -ξανά ή για πρώτη φορά- σε ένα πλαίσιο που μπορεί να δώσει το έναυσμα για νέες ιδέες και σκέψεις. Στόχος μας δεν ήταν να επιλέξουμε καλλιτέχνες που έχουν επηρεαστεί άμεσα από τη Ρωσική Πρωτοπορία ή αισθητική, ούτε να παραγγείλουμε έργα εμπνευσμένα απευθείας από το θεματικό ή φορμαλιστικό πεδίο της συλλογής. Μια τέτοια επιλογή θα μπορούσε, εύκολα, να καταλήξει σε άσκηση νοσταλγίας. Αντ’ αυτού επιλέξαμε να βρούμε λανθάνουσες, πλασματικές συγγένειες, οι οποίες έχουν κρίσιμη σημασία για έργα από διαφορετικές περιόδους που εκτίθενται στον ίδιο χώρο.

Οι έννοιες της ελπίδας και της αποτυχίας, του χιούμορ και της αυστηρότητας είναι μεταξύ αυτών που δίνουν τον τόνο της έκθεσης. Η ιστορία, εξάλλου, εξελίσσεται σε λούπα και η καλλιτεχνική έκφραση πάντοτε αντιδρά στις θεμελιώδεις φιλοσοφικές και επιστημονικές αλλαγές ή μεταλλάξεις των πολιτικών και κοινωνικών δομών, προσφέροντας ένα μηχανισμό διαφυγής από την πραγματικότητα προς το «φαντασιακό». Το γεγονός αυτό δεν είναι αποκλειστικά μια αφηρημένη ή μαγική συνταγή, αλλά και ένα εικονογραφημένο και κυριολεκτικό αποτύπωμα, βγαλμένο κατευθείαν από τη ζωή. Ίσως αυτή η ελλειπτική κίνηση επικυρώνει αυτό που ο Kazimir Malevich ονόμαζε «μη-αντικειμενική πραγματικότητα»: την ικανότητα των καλλιτεχνών να αποκαλύπτουν τις αόρατες πτυχές της ζωής των ανθρώπων, να ανοίγουν νέους δρόμους εξερεύνησης νέων κόσμων και να επιφέρουν νέες συνθήκες στην καθημερινή ζωή, έστω κι αν αυτές επικριθούν ως «ουτοπικές».

Μαρίνα Φωκίδη

Μαρία Τσαντσάνογλου

Κολοκοτρώνη 21, Μονή Λαζαριστών

Τρ-Κυ 10:00-18:00 / Δευτέρα κλειστά

Τ: +30 2310 589141 & 143